Día da Depredación Enerxética: a partir do 14 de marzo Galicia depende de enerxía fósil importada

O Observatorio Galego  da Acción Climática (OGACLI) presenta o Día da Depredación Enerxética, un concepto que pretende visualizar a enorme dependencia da sociedade galega de enerxía fósil, importada sobre todo do Sur global, e cuxo uso é a principal fonte de gases causantes de crise climática.

O OGACLI define o Día da Depredación Enerxética como o día do ano no que a demanda de recursos enerxéticos en Galicia iguala a produción de recursos enerxéticos autóctonos, case todos de orixe renovábel (auga, vento e biomasa principalmente). A partir dese día, a vida social e económica do país paralizaríase totalmente de non ser pola importación masiva de enerxía fósil (petróleo, carbón e gas), procedente maioritariamente do Sur global.

O informe “Día da Depredación Enerxética (2010-2020)” calcula en que día aconteceu para cada ano do período 2010-2020. Emprega para iso a información oficial sobre o uso de enerxía primaria, isto é, sobre os recursos enerxéticos a partir dos que se obtén a enerxía dispoñíbel para o consumo (combustíbeis, calor, electricidade) (2).

Máis de nove meses do ano dependendo de enerxía fósil importada

Os recursos enerxéticos renovábeis galegos obxecto de aproveitamento acabáronse nalgún día de marzo na maioría dos anos comprendidos entre 2010 e 2020 e en dous deles xa a finais de febreiro. Nos máis de nove meses que aínda faltaban para completar o ano o funcionamento da sociedade galega dependeu totalmente de enerxía fósil importada.

Dado que 2019 é o ano máis recente con datos, excluído o anómalo 2020 marcado pola COVID-19, podemos supor que en 2023 o Día da Depredación Enerxética acontece o 14 de marzo ou algún día próximo.

AnoDía da Depredación Enerxética
201017 de marzo
20119 de marzo
201228 de febreiro
201321 de marzo
201424 de marzo
20156 de marzo
201611 de marzo
201723 de febreiro
20189 de marzo
201914 de marzo
202031 de marzo

Non se observou unha tendencia ao atraso do Día da Depredación Enerxética durante a década pasada (2010-2019). Iso é reflexo, por un lado, da estabilización no uso total de enerxía e, polo outro, do estancamento no aproveitamento de recursos enerxéticos  renovábeis propios.

A enerxía galega renovábel só representou o 19% da usada en Galicia na década de 2010

A enerxía galega renovábel só achegou un 19% de toda a usada en Galicia entre 2010 e 2019. Este é un indicador moito máis relevante sobre a transición enerxética e a acción climática que a porcentaxe de orixe renovábel da produción eléctrica, referido a un aspecto parcial da realidade enerxética.

Galicia importou 114 millóns de toneladas de combustíbeis fósiles no período 2010-2020, maioritariamente extraídos no Sur global á custa de elevados danos socioambientais.

Indonesia subministrou un 85% do carbón importado para as centrais de Meirama e As Pontes. México, Libia e Alxeria forneceron un 60% do petróleo e os seus derivados. Nixeria, Trindade e Tobago e Perú achegaron conxuntamente un 70% de todo o gas fósil.

CombustíbelToneladasPrincipais estados de orixe
Petróleo e derivados64.084.279México (32,2%), Libia (16,3%), Alxeria (8,6%), Rusia (7,4%), Estados Unidos (5,4%), Reino Unido (5%).
Carbón41.777.787Indonesia (84,6%), Rusia (7,6%), Colombia (2,6%).
Gas fósil  8.396.790Nixeria (39,3%), Trindade e Tobago (20,1%), Perú (12,3%), Rusia (8,5%), Qatar (7,7%), Alxeria (4,8%).
Fonte: OGACLI a partir de DataComex do Ministerio de Industria, Comercio e Turismo.

Cómpre salientar tamén o papel de Rusia como fornecedor de enerxía fósil a Galicia. Entre 2010 e 2020 Rusia foi o cuarto subministrador de petróleo e derivados, o segundo de carbón e o terceiro de gas fósil.

Urxe atrasarmos o Día da Depredación Enerxética

Atrasarmos rápida e progresivamente o Día da Depredación Enerxética implica diminuírmos á vez a dependencia enerxética, as emisións de gases causantes da crise climática e a exportación ao Sur global dos impactos socioambientais asociados á nosa demanda de recursos enerxéticos.

Para que o Día da Depredación Enerxética sexa cada vez máis serodio é necesario actuar de forma simultánea e decidida en tres grandes frontes: o fin rápido e planificado do sector enerxético fósil (refinaría, regasificadora, centrais de ciclo combinado a gas fósil), o decrecemento do consumo enerxético galego e o desenvolvemento responsábel das enerxías renovábeis eléctricas e térmicas a todas as escalas.

Informe “Día da Depredación Enerxética 2010-2020”

informe-dia-da-depredacion-enerxetica-2010-2020Descarga

A Axenda enerxética 2030 da Xunta non cumpre o Acordo de París

A Axenda enerxética de Galicia 2030 é a folla de ruta da Xunta en materia de enerxía para a presente década. Atrasa a neutralidade climática de 2040 a 2050 e non procura unha redución das emisións de gases de invernadoiro dun 65% en 2030, con respecto a 1990. Prevé unha redución insuficiente do consumo enerxético e un crecemento moderado das enerxías renovábeis.

Talvez porque non se trata dun verdadeiro plan enerxético, a Axenda enerxética de Galicia 2030 presenta importantes lagoas  e non foi obxecto dunha avaliación ambiental estratéxica.

O seu texto completo nin tan sequera foi divulgado publicamente logo da súa aprobación pola Xunta en xuño de 2022. O Observatorio Galego da Acción Climática (OGACLI) obtívoo só grazas á intervención da Valedora do Pobo. Despois de “ameazar” con publicalo na nosa páxina web a Xunta colgou na páxina web do Instituto Enerxético de Galicia (INEGA) Axenda enerxética de Galicia 2030 o 3 de febreiro de 2023.

O OGACLI elaborou o documento Axenda enerxética de Galicia 2030: unha folla de ruta incompleta cara a unha Galicia gris, no que se analizan algúns aspectos da Axenda relevantes desde a perspectiva do combate á emerxencia climática.

Insuficiente ambición climática

A Axenda enerxética de Galicia 2030 atrasa a neutralidade climática de 2040 a 2050 e non procura unha redución das emisións de gases de invernadoiro dun  65% en 2030, con respecto a 1990, polo que non está en liña coa meta máis ambiciosa do Acordo de París, que é evitar un quecemento global superior a 1,5⁰C.

Ademais, a Axenda nin precisa o mix enerxético (máis alá do eléctrico) nin estima as emisións de gases de invernadoiro asociadas a ese mix, nin para 2030, nin para 2050 e, por suposto, tampouco para anos intermedios. 

Polo tanto, a Axenda non precisa a súa achega á redución das emisións totais de Galicia, o que alimenta aínda máis a confusión e desinformación existente a respecto do obxectivo da Xunta. O obxectivo da actual Estratexia de Cambio Climático e Enerxía 2050 para 2030 (-24,5% das emisións totais en relación a 1990) non coincide co apuntado na Axenda enerxética 2030 e en declaracións recentes da conselleira de Medio Ambiente, Ánxeles Vázquez (-55%).

A Axenda Enerxética 2030 debería incluír, aínda que fose só como posibilidade alternativa, un escenario enerxético aliñado coa prevención dun quecemento superior a 1,5 graos. Na imaxe mix enerxético de dous escenarios posíbeis para España que si o estarían.
Descenso suave do consumo de enerxía

A redución do consumo galego de enerxía primaria (non confundir con enerxía final) procurada pola Axenda Enerxética é de só o 19% en 2030, en comparación con 2019. Este recorte equivale á caída forzada en 2020 pola COVID-19.

A xuízo do OGACLI, a diminución do consumo debería aproximarse ao 40%, para o cal sería preciso un salto na electrificación da economía (parella á desfosilización da xeración eléctrica), a aceleración da rehabilitación enerxética de edificios, o decrecemento da mobilidade en coche e camión e melloras notábeis da eficiencia enerxética nos sectores produtivos.

Ademais, para recortarmos as emisións de gases de invernadoiro en Galicia non só é necesario diminuír o consumo galego de enerxía primaria senón tamén o uso de enerxía primaria en territorio galego, que é moi superior. Iso pasa pola redución da actividade, até o seu peche ou transformación, da potente industria enerxética fósil asentada en Galicia, sobre cuxo futuro a Axenda apenas se pronuncia, aínda que é evidente a aposta do Goberno galego por alongar todo o  posíbel a súa vida, como xa tentou coas centrais de carbón de Meirama e As Pontes.

Moderado crecemento das enerxías renovábeis

A Axenda confórmase cun crecemento moderado da cota de renovábeis no consumo de enerxía final, que acadaría o 58% en 2030, 19 puntos máis que en 2019. 

Canto á participación das enerxías renovábeis no uso de enerxía primaria, que en 2019 foi tan só do 21,5%, a Xunta non fixou ningún obxectivo.

Para lograr un aumento ambicioso da participación das enerxías renovábeis cómpre, por un lado, reducir fortemente a actividade do sector enerxético fósil e o  consumo galego de enerxía e, por outro lado, intensificar o crecemento das renovábeis térmicas diferentes da biomasa (solar térmica, aerotermia, xeotermia) e das renovábeis eléctricas diferentes da eólica terrestre, nomeadamente da solar na modalidade de autoconsumo.

A aposta da Xunta pola biomasa, enerxía renovábel pero emisora de dióxido de carbono (CO2), segue a ser excesiva para a xeración de calor.

Canto á eólica terrestre, a duplicación da potencia eólica terrestre instalada, de 3.878 a 7.700 MW, pode considerarse suficiente. Porén, este crecemento será problemático se non se acompaña de cambios na regulación e na planificación eólicas que aminoren  os custos socioambientais asociados, o que a Axenda non prevé.

O aumento previsto da potencia hidráulica débese a novas centrais hidráulicas de bombeo necesarias para aumentar o almacenamento, non a novos encoros.

Electrificación versus exportación

A Axenda renuncia a unha produción eléctrica 100% renovábel en 2030, logro que implicaría reducir até cero o factor de emisión de gases de efecto invernadoiro da produción eléctrica galega, que en 2022 situouse nuns 150 gr/kWh.

A desfosilización da xeración eléctrica, unida ao incremento da produción eléctrica renovábel e da electrificación do consumo de enerxía final, estancado nun 25% nos últimos anos, impulsaría a descarbonización de Galicia.

A redución das emisións galegas de gases causantes de cambio climático veríase prexudicada por un escaso avance da electrificación e/ou pola exportación de electricidade renovábel, ben directamente ou ben a través da súa transformación en hidróxeno verde.

É preocupante que a Axenda non  estableza ningún obxectivo de electrificación, non informe sobre o saldo previsto de intercambios de electricidade e contemple unha produción máxima de hidróxeno verde en 2030 que acapararía un 30% do aumento da electricidade renovábel (fundamentalmente eólica) previsto entre 2020 e 2030.

Transición xusta

A Axenda Enerxética de Galicia 2030 descoida aspectos fundamentais para unha transición enerxética ecosocial. Por exemplo, non amosa un compromiso forte co autoconsumo e a creación de comunidades enerxéticas e ignora a educación ambiental como ferramenta estratéxica para conseguir o cambio social que require unha transición enerxética sustentábel a longo prazo.

Tampouco contempla a participación de capital público no desenvolvemento renovábel como forma de aceleralo e democratizalo. E non cuestiona a presenza destacada da Xunta no accionariado da gasística Reganosa. 

axenda-enerxetica-de-galicia-2030-unha-folla-de-ruta-incompleta-cara-a-unha-galicia-grisDescarga

Aumentan as emisións de gases de invernadoiro da produción eléctrica galega

A xeración eléctrica renovábel baixou o 19% en 2022 con respecto ao ano anterior, mentres a fósil medrou o 26%. Como consecuencia, medraron notabelmente as emisións de gases causantes de cambio climático asociadas á produción de electricidade en Galicia, atinxindo uns 3,5 millóns de toneladas.

Seca e estancamento das renovábeis

A seca e o estancamento da potencia eléctrica renovábel instalada explican o importante descenso da xeración renovábel en 2022.

A produción renovábel só representou o 64% da total, afastándose do obxectivo do 100% que cumpriría acadar en 2030 para lograrmos reducións ambiciosas das emisións de gases de invernadoiro durante esta década.

Táboa. Produción eléctrica galega

20212022
FontesMWh% totalMWh% total
Hidráulica7.691.73031,84.136.90018,5
Eólica9.560.09139,59.719.90043,4
Solar fotovoltaica22.3290,122.1000,1
Biomasa e biogás539.6572,2482.3002,2
Xeración renovábel17.813.80773,614.361.20064,1
Turbinación bombeo29.6330,1117.1000,5
Ciclos combinados (gas fósil)3.694.92915,35.062.10022,6
Carbón458.9391,9859.3003,8
Coxeración (gas fósil, gasóleo, fuel)1.883.2617,81.689.1007,5
Residuos331.7111,4326.8001,5
Xeración non renovábel6.398.47226,48.054.40035,9
Total24.212.27910022.415.600100

Fontes: Red Data e app redOS de Rede Eléctrica de España (REE). Notas: Os datos para 2022 son  provisionais. Todos os residuos inclúense na produción non renovábel, a diferenza do criterio usado por REE.

A diminución na xeración renovábel debeuse moi principalmente á baixada do 46% na contribución dos encoros. A produción mensual hidráulica foi moi inferior á media dos cinco anos anteriores, agás en novembro e decembro, en que foi similar.

Ademais hai que ter en conta que a potencia renovábel tan só creceu o 0,8%, cando menos até setembro.

Como acontece nos anos secos, os parques eólicos evitaron unha caída moi drástica da produción renovábel. A xeración eólica non só se mantivo senón que creceu, máis só un 2%, en liña co cativo aumento da potencia instalada.

A biomasa, unha renovábel contaminante e con pouco peso, baixou a súa produción un 11%. Canto á solar, a súa achega á rede eléctrica segue a ser moi residual, supondo tan só o 0,1% do total.

Dispárase a queima de carbón e gas fósil

O descenso das renovábeis foi compensado parcialmente polo carbón e, sobre todo, polo gas fósil.

A suma da produción das centrais de ciclo combinado a gas fósil das Pontes e Sabón igualou o seu máximo histórico (2008), converténdose na segunda fonte en 2022, ficando só atrás da eólica.

A central de carbón das Pontes, cuxa autorización de peche diferiu parcialmente o Ministerio de Transición Ecolóxica, case duplicou a súa produción en relación a 2021, aínda que só representou un 4% da total.   

Forte aumento das emisións de gases causantes de cambio climático

A forte repunta na queima de enerxía fósil provocou un incremento considerábel das emisións de gases de invernadoiro da produción eléctrica, interrompendo a traxectoria de descenso iniciada en 2018.

Segundo unha primeira estimación do OGACLI aproximaríanse ás 3,5 millóns de toneladas, o que suporía un aumento de arredor do 30% con respecto a 2021

Trátase dun importante paso atrás na descarbonización da xeración de electricidade  que, malia ter diminuído moito as súas emisións no que levamos de século por causa do desenvolvemento renovábel e da caída no uso do carbón, segue a ser unha das maiores fontes de gases causantes de cambio climático no noso país.

A desfosilización total da xeración eléctrica é estratéxica para a descarbonización do conxunto da economía, mediante o aumento da súa electrificación.

Descenso da demanda e das exportacións

As emisións de gases causantes de cambio climático da nosa produción eléctrica terían aumentado ben máis en 2022 de non ser polo forte descenso tanto da demanda interna galega como das exportacións de electricidade ao resto da Península Ibérica.

Cos datos dispoñíbeis polo de agora, que abranguen os nove primeiros meses do ano, constátase unha diminución da demanda do 20% con respecto ao mesmo período de 2021. Semella causada sobre todo pola diminución do consumo industrial e, particularmente, pola paralización até 2024 da planta de aluminio de Alcoa en San Cibrao.

No que atinxe ao saldo exportador de electricidade, baixou un 18%, considerando tamén os nove primeiros meses.

A diminución de demanda e exportacións contribuíu a que no conxunto do ano se reducise a produción eléctrica nun 7% en relación a 2021.

A produción renovábel só superou a demanda interna, e escasamente, nos meses de xaneiro e marzo  e, previsibelmente, tamén nos últimos tres meses do ano, neste caso con folgura. De non ser pola produción de electricidade fósil, Galicia tería sido deficitaria en enerxía eléctrica durante a maioría dos meses do pasado ano.

Importantes reducións das emisións de contaminantes atmosféricos en Galicia desde 1990

O informe do OGACLI As emisións de contaminantes atmosféricos en Galicia (1990-2020), baseado en datos oficiais, constata importantes descensos nas emisións de gases acifidificantes, gases precursores de ozono e partículas finas entre 1990 e 2020. Porén, aínda son insuficientes para garantir un aire limpo.

O Observatorio Galego  da Acción Climática (OGACLI) elaborou o informe As emisións de contaminantes atmosféricos en Galicia (1990-2020), que complementa outro informe anterior sobre as emisións de gases de invernadoiro causantes de cambio climático. Ambos os dous  baseanse nos datos do máis recente inventario español do Ministerio para a Transición Ecolóxica.

O informe constata que as emisións de contaminantes atmosféricos baixaron en maior medida que as de gases de invernadoiro.

Baixan as emisións dos principais contaminantes atmosféricos agás as do metano e o amoníaco

As emisións de gases acidificantes reducíronse en 2020 nun 81% e as de gases precursores do ozono troposférico ou malo nun 42%, en comparación con 1990. As emisións de partículas finas baixaron un 46% en relación a 2000.

No que atinxe ás de gases de invernadoiro, minguaron un 36% con respecto a 1990, lonxe aínda do obxectivo do 65% que se debería acadar en 2030 para estarmos na senda de cumprimento do Acordo de París.

Considerando individualmente os contaminantes, destaca o descenso nun 98% das emisións de óxidos de xofre e nun 59% das de monóxido de carbono. Pola contra, medraron as emisións de metano e de amoníaco,  nun 8% e nun 5%, respectivamente.

Contaminante  TipoCambio 1990-2020Principais fontes (2020)
Óxidos de xofre (SOx)Gas acidificante-97,7%Transporte e maquinaria móbil (36,6%); procesos industriais sen combustión (33,8%).
Óxidos de nitróxeno (NOx)Gas acidificante e precursor de ozono-42,0%Transporte e maquinaria móbil (72,6%).
Amoníaco (NH3)Gas acidificante+4,8%Agricultura e gandaría (96,3%).
Compostos orgánicos voláteis non metánicos (COVNM)Gas precursor de ozono-34,2%Agricultura e gandaría (46,7%); uso de disolventes e outros produtos (23,4%).
Metano (CH4)Gas precursor de ozono e de invernadoiro+8,1%Agricultura e gandaría (82,3%)
Monóxido de carbono (CO)Gas precursor de ozono-58,8%Incendios forestais (38,8%); combustión non industrial (29,8%)
Partículas finas (PM2,5)Partículas en suspensión-46,4% (2000-2020)Combustión non  industrial (42,4%); incendios forestais (27,2%).
A transición enerxética e melloras tecnolóxicas reduciron as emisións

As causas principais da redución global das emisións á atmosfera en Galicia durante as últimas décadas foron a substitución do carbón na xeración eléctrica e melloras tecnolóxicas inducidas por cambios regulatorios no ámbito do control da contaminación, nomeadamente  de vehículos e centrais de carbón.

O sector que máis contribuíu no noso país á diminución das emisións á atmosfera foi o enerxético. As súas emisións de gases acidificantes descenderon un 99%, as de precursores do ozono un 91% e as de gases causantes de cambio climático un 78%, sempre en relación a 1990. Ademais, reduciu as emisións de partículas finas un 95% entre 2000 e 2020.

A central de carbón de Meirama (Naturgy) foi pechada en 2020. Actualmente só se produce electricidade con carbón nun dos catro grupos da central das Pontes (Endesa).

Contrariamente ao que acontecía en 1990, o sector enerxético  xa non é na actualidade a maior fonte  de contaminantes atmosféricos. 

O sector agrario, mesmo sen ter en conta as emisións da maquinaria agrícola, foi en 2020 a principal  fonte de gases acidificantes (59% das emisión totais), mentres que o  transporte e a maquinaria móbil  liderou as emisións de gases precursores do ozono malo (41%). No  tocante ás partículas finas, a combustión non industrial (principalmente doméstica) foi a maior fonte (42%).

Aire aínda sucio a pesar da diminución das emisións

A diminución xeral das emisións de contaminantes atmosféricos axudou a reducir as concentracións de contaminantes no aire que respiramos (niveis de inmisión).

A pesar da redución das emisións, toda a poboación galega respira aire nocivo para a saúde segundo as recomendacións da Organización Mundial da Saúde  (OMS), moito máis esixentes que a normativa legal en vigor. Isto é debido principalmente aos niveis excesivos de partículas finas e de ozono troposférico que, en diversa medida, afectan tanto a Galicia urbana como a rural.

Tanto para mellorarmos a calidade do aire como para combatermos a emerxencia climática urxe reducir aínda moito máis as emisións á atmosfera. Para iso, resulta fundamental acelerar a transición enerxética, decrecer a mobilidade motorizada e potenciar o autobús e o tren, apostar pola gandaría extensiva e ecolóxica en detrimento da intensiva e reforzar a prevención dos incendios forestais. 

Informe As emisións de contaminantes atmosféricos en Galicia (1990-2020)

as-emisions-de-contaminantes-atmosfericos-en-galicia-1990-2020Descarga

Repercusion en medios

A emisión dos principais contaminantes atmosféricos caeu desde 1990: o sector enerxético xa non é a principal fonte. Nós diario.

Las emisiones de la mayoría de los contaminantes atmosféricos se redujeron en Galicia desde 1990. La Voz de Galicia.

Toda a poboacion galega respira aire nocivo para a saúde, segundo a normativa da OMS. Gciencia.

Baixan as emisións de gases de efecto invernadoiro, pero soben as emisións de metano e amoníaco en Galicia. Galicia confidencial.

As emisións en Galicia da maioría dos contaminantes atmosféricos reducíronse desde 1990. 21noticias.com

A refinaría da Coruña emite dúas veces máis gases de invernadoiro do recoñecido oficialmente?

Segundo Climate Trace, a refinaría de Repsol na Coruña emitiu 1,46 millóns de toneladas de gases de invernadoiro durante 2021. Esta cifra practicamente duplica o dato oficial divulgado no marco do Réxime Europeo de Comercio de Dereitos de Emisión (RCDE). Sobrevalora Climate Trace o impacto climático da refinaría coruñesa ou infravalórao a contabilidade oficial? Ou acontecen ambas as dúas cousas á vez?.

A disparidade débese, aínda que só nunha pequena parte, a que o RCDE  considera só as emisións de dióxido de carbono (CO2), pois as de metano (CH4) e  óxido nitroso (N2O) non son obxecto do comercio europeo de emisións. Por outro lado, Climate Trace ten en conta, ademais destes tres gases, outros contaminantes, que incorpora no valor total dos gases de efecto invernadoiro, expresados como CO2 equivalente.

Outra parte da diferenza parece deberse a que Climate Trace inclúe tamén as emisións asociadas á electricidade consumida. Segundo o Rexistro Estatal de Emisións e Fontes Contaminantes, actualizado a 2021, a refinaría da Coruña consumiu  286.807 MWh, case tanto como todos os fogares da provincia de Ourense (2019). Usando o factor de emisión de CO2 para a electricidade producida en Galicia durante 2021 estimado polo OGACLI, suporía unhas emisións indirectas de 31.500 toneladas.

Captura de pantalla do mapa da páxina web de Climate Trace coa información sobre as emisións das refinarías.

Precisaríase dun xuízo experto independente para esclarecer en que medida os datos e as metodoloxías usadas en cada caso son capaces de achegar estimacións máis atinadas. No caso de os cálculos de Climate Trace seren máis aproximados, estaríanse a infravalorar sensibelmente as emisións reais.

Para contextualizar o impacto climático da actividade da refinaría coruñesa, abonda salientar que a cifra apuntada por Climate Trace equivale practicamente ás emisións de todo o tráfico urbano en Galicia durante 2020, que ascenderon a 1,5 millóns de toneladas, segundo o inventario estatal de emisións.

Climate Trace tamén eleva as emisións de Megasa e da cementeira de Oural.

Podemos acceder aos cálculos de Climate Trace explorando un mapa, aínda que polo de agora só figuran os datos das 500 maiores fontes a escala global dentro de cada sector.

No tocante a Galicia, agora pódese acceder a información sobre a refinaría de Repsol,  Megasa Narón, a cementeira de Votorantim en Oural (Sarria) e os tres aeroportos. Tamén se poden descargar datos para estes focos de anos anteriores, até 2015, ano da adopción do Acordo de París.

A forte disparidade observada entre as estimacións de Climate Trace e o RCDE para a refinaría de Repsol tamén se constata para a cementeira de Oural,  unha das dez maiores industrias emisoras de Galicia segundo o RCDE, así como para Megasa Narón, que recicla chatarra.

Que é Climate Trace?

É unha iniciativa non lucrativa, impulsada por consultoras, centros de investigación e Al Gore, que ofrece información actualizada e aberta sobre as emisións de gases de invernadoiro en todo o mundo. Para iso, emprega metodoloxías que está constantemente a mellorar, recorrendo ao uso de satélites, intelixencia artificial e “machine learning”.  

Cualificada pola revista Time como “unha das mellores invencións en 2020“, Climate Trace procura facer a acción climática máis rápida e fácil.

O pasado 9 de novembro tornou público “o máis detallado inventario de emisións de gases de invernadoiro compilado até hoxe, fornecendo datos para 81.087 fontes individuais”.

A transición eléctrica retrocede en Galicia durante 2022

(Actualización xaneiro de 2023: as gráficas que acompañan o texto sobre a produción eléctrica e as súas emisións de gases de invernadoiro xa recollen os datos para todo o 2022).

2022 está a ser un ano de retroceso na transición cara a un sistema eléctrico 100% renovábel en Galicia. Segundo os datos de Redeia (antes Rede Eléctrica de España), a produción renovábel diminuíu un 35% nos nove primeiros meses deste ano en relación ao mesmo período de 2021. Pola contra, a fósil medrou un 25%.

A seca e o cativo crecemento da potencia instalada explican o forte descenso da produción renovábel, que só representou o 61% da total no que levamos de ano, lonxe do 100% ao que debería aspirar Galicia en 2030.

A queda na xeración renovábel durante os primeiros nove meses de 2022 debeuse moi principalmente á baixada do 66% na produción hidroeléctrica. A achega dos parques eólicos, cuxa potencia instalada apenas medrou, tamén baixou, mais só un 6% en comparación co período xaneiro-setembro de 2021.

O oco deixado pola produción renovábel foi cuberto, en parte, polo incremento da actividade da central de carbón das Pontes e, sobre todo, das dúas centrais de gas fósil (ciclos combinados).

Centrais de carbón (esquerda) e de ciclo combinado con gas fósil das Pontes. Ambas as dúas son propiedade de Endesa.

A xeración de electricidade nas centrais de gas medrou un 31% con respecto aos nove primeiros meses de 2021. Nos meses de verán o gas queimado nos ciclos combinados das Pontes e Sabón (Arteixo) achegou nada menos que o 35-40% da electricidade producida no noso país. Isto non tería acontecido se non se producise unha acusada desaceleración do crecemento da potencia eléctrica renovábel durante a pasada década.

O ritmo de instalación de nova potencia renovábel segue a ser moi baixo

Sen un forte crecemento das renovábeis eléctricas, nomeadamente da eólica e da solar, a  xeración galega de electricidade renovábel continuará a minguar moito nos anos secos, que poderían ser cada vez máis frecuentes por causa da crise climática.

Porén, até setembro, a potencia renovábel instalada en Galicia só creceu o 0,8% en comparación con 2021. Unha cifra moi baixa, que mesmo supón a metade do lento crecemento medio anual da década 2011-2020.

Aumentan as emisións asociadas á produción eléctrica galega

A repunta na produción de electricidade fósil vai provocar un incremento significativo das emisións de Gases de Efecto Invernadoiro (GEI) asociadas á xeración eléctrica galega durante o presente ano.

A próxima reactivación da central de carbón das Pontes, cuxa autorización de peche diferiu o Goberno estatal, contribuirá ao aumento das emisións de forma especial, xa que a electricidade obtida a partir do carbón é a máis intensiva en emisións de GEI.

Estimamos que en 2022 as emisións de GEI da produción eléctrica xa atinxiron uns 2,5 millóns e medio de toneladas en setembro, fronte aos 2,7 de todo o ano pasado, o que asegura a interrupción da etapa de descenso iniciada en 2018. Con todo, ficarán moi lonxe das emitidas nos anos previos ao colapso do carbón en 2019.

O paso atrás na transición eléctrica reflectirase na intensidade de carbono da produción eléctrica obtida no noso territorio e, polo tanto, na pegada de carbono do consumo eléctrico propio. Entre xaneiro e setembro emitíronse 0,17 toneladas de GEI por MWh xerado, fronte aos 0,11 de todo o ano 2021.

Acadarmos canto antes un factor de emisións cero é esencial para facer dunha maior electrificación da economía unha importante panca de desfosilizacion do consumo enerxético, en especial no transporte, os fogares e a industria.

Descenso da demanda eléctrica galega, non coberta pola xeración renovábel a maioría dos meses de 2022

O aumento interanual da xeración eléctrica fósil tería sido maior de non teren diminuído a demanda interna e o saldo exportador. Polo de agora, Redeia só divulgou os datos para o período xaneiro-maio, no que se constatou un descenso do 18% na demanda galega de electricidade, que parece debido principalmente á paralización da planta de aluminio de Alcoa en San Cibrao e á menor actividade da industria en xeral, moi afectada pola suba do prezo da electricidade.

A redución na exportación de electricidade aínda foi maior, recortándose un 44% nos cinco primeiros meses do presente ano en relación ao mesmo período de 2021, ao ascender a 2.532 GWh,  fronte a 4.521 GWh no ano pasado.

No cómputo mensual, a produción renovábel galega apenas conseguiu cubrir a demanda interna en xaneiro e marzo e ficou por debaixo en febreiro, abril e maio, situación que seguramente se ten acentuado nos meses posteriores.

Piden á Xunta que deixe de co-organizar o premio literario de Repsol

As organizacións ecoloxistas Amigas da Terra, Ecoloxistas en Acción e Greenpeace, xunto co Observatorio Galego da Acción Climática, denuncian nun manifesto a operación de “lavado verde” que supón o Premio de Narrativa Breve en lingua galega convocado por Repsol.

Nun verán marcado en Galicia e no mundo polas graves consecuencias da crise climática, a petroleira Repsol, unha das súas maiores responsábeis, organizou por décimo sexto ano o premio de novela curta en galego. Trátase do patrocinio máis visíbel entre os promovidos por Repsol na nosa terra. O fallo do premio anunciouse para o presente mes.

A refinaría de petróleo da Coruña é a creadora do Premio de Narrativa Breve Repsol. En 2021 as súas emisións directas de gases causantes de cambio climático ascenderon a 760.000 toneladas, converténdose na segunda industria galega con maiores emisións (1). Unha cifra que se multiplicaría se se sumasen as emisións asociadas ao uso dos produtos obtidos nela, destinados ao consumo en Galicia e á exportación.

Presentación da décimo sexta edición do Premio Narrativa Breve, coa presenza (centro da imaxe) de Valentín García, secretario xeral de Política Lingüística da Consellería de Cultura.

As organizacións asinantes dirixíronse a Román Rodríguez, á fronte da Consellería de Cultura, para pedirlle que deixe de co-organizar o premio con Repsol e promova un novo premio de novela curta en galego.

Asemade, pediron ás entidades que colaboran co premio, a Real Academia Galega (RAG), a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) e a Editorial Galaxia, que deixen de facelo mentres continúe ligado a Repsol. Non se pode permitir que a cultura galega se manche cos negocios sucios e se relacione coa destrución climática.

O lavado verde, através da publicidade e os patrocinios, está na cerna da estratexia de comunicación de petroleiras como Repsol, dirixida a obter “licenza social” para operar agachando as súas enormes responsabilidades climáticas e vendendo falsas solucións que son paus na roda para unha transición enerxética real.

Amigas da Terra, Ecoloxistas en Acción e Greenpeace forman parte da coalición promotora dunha Iniciativa Cidadá Europea (ECI) que tenta prohibir a publicidade e os patrocinios do negocio fósil en toda a UE .

Manifesto

manifesto-o-premio-de-narrativa-breve-repsol-e-un-exemplo-de-lavado-verdeDescarga

Nota

  1. “Premio de Narrativa Breve Repsol: un exemplo de greenwashing”, informe do Observatorio Galego da Acción Climática dispoñíbel en https://ogacli.org/documentos/

O Premio Narrativa Breve de Repsol é un exemplo claro de “greenwashing”

Nun verán marcado polas consecuencias da crise climática, a petroleira Repsol, unha das súas maiores responsábeis, organizou, por décimo sexto ano, o Premio de Narrativa breve en lingua galega. Presentado en xuño, o fallo do xurado anunciouse para este mes. 

A XVI edición deste premio coincide co desenvolvemento dunha campaña a nivel europeo para prohibir a publicidade e os patrocinios de empresas ligadas ao negocio da enerxía fósil.

O Premio de Narrativa Breve Repsol é a iniciativa de patrocinio con máis visibilidade social en Galicia da propietaria da refinaría de petróleo da Coruña, a nosa maior industria enerxética  fósil.

No informe “Premio de Narrativa Breve Repsol: un exemplo de greenwashing”, o Observatorio Galego da Acción  Climática (OGACLI) lembra que non hai empresa con instalacións produtivas na nosa terra con maior pegada negativa no clima global que Repsol. Figura entre as 90 corporacións que, conxuntamente e debido ás emisións asociadas á obtención e uso dos seus produtos, foron responsábeis de nada menos que o 63% das emisións mundiais de dióxido de carbono (CO2) e metano (CH4) causadas polo uso de enerxía fósil e cemento acumuladas en 1751-2010.

A refinaría de petróleo da Coruña procesa o 45% da enerxía primaria usada en Galicia (2020).

A refinaría de petróleo da Coruña, creadora do Premio de Narrativa Breve Repsol, foi en 2021 a segunda industria galega con maiores emisións de gases de invernadoiro causantes de cambio climático. Con 760.000 toneladas emitidas, só  foi superada pola central de ciclo combinado a gas fósil de Endesa nas Pontes.

Diversas entidades galegas participan na maior operación de lavado verde promovida por Repsol en Galicia. A Consellería de Cultura, Educación, Formación Profesional e Universidades da Xunta, dirixida por Román Rodríguez, coorganiza o premio. A Editorial Galaxia publica a novela curta premiada. E a Academia Galega e a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega participan no xurado que outorga o premio.

premio-de-narrativa-breve-repsol-un-exemplo-de-greenwashingDescarga

As emisións galegas de GEI reducíronse o 35,9% entre 1990 e 2020

O Observatorio Galego  da Acción Climática (OGACLI) presentou o informe “As emisións de gases de invernadoiro en Galicia (1990-2020)”, baseado nos datos para Galicia extraídos do máis recente inventario do Ministerio para a Transición Ecolóxica. Estes datos oficiais pódense descargar no apartado documentos da nosa páxina web.

As emisións de gases de invernadoiro causantes de cambio climático ascenderon a 18.603.104 toneladas en 2020, o que supón unha redución do  35,9 % con respecto a 1990, principal ano de referencia das políticas climáticas.

Para contribuír á meta dos 1,5 graos, Galicia debería diminuír as súas emisións polo menos un 65% en 2030. A Xunta elevou recentemente o seu obxectivo ao 55%, mais non concretou aínda unha folla de ruta para o lograr, a través da revisión da Estratexia Galega de Enerxía e Cambio Climático 2050.

Tan só en 2019-2020 as emisións galegas ficaron nidiamente por debaixo dos niveis de 1990. As razóns foron  o colapso da xeración eléctrica con carbón e o forte decrecemento económico en 2020 derivado da COVID-19.

O descenso nas emisións totais en 2020 con respecto a 1990 hai que atribuílo sobre todo  á desfosilización parcial do sector enerxético, que baixou as súas emisións en 11 millóns e medio de toneladas (-78%). Para iso, foron chaves a substitución da electricidade xerada nas centrais de carbón pola procedente da nova potencia renovábel instalada (maioritariamente eólica) e a suba do prezo do CO2 no mercado europeo de emisións rexistrada a partir de 2019. 

A industria e o tratamento de residuos tamén baixaron as súas emisións en comparación con 1990, se ben en contías moi inferiores ás do sector enerxético. Pola contra, medraron as emisións da agricultura e a gandaría e máis as asociadas ao consumo de enerxía fósil no transporte e noutros sectores.

O transporte de persoas e mercadorías é o sector no que máis creceron as emisións en relación a 1990 (+29,3%). Desde 2019, o transporte pasou a ser o sector con maiores emisións, supondo o 22,5% das totais en 2020. E iso a pesar de que en 2020 houbo unha diminución interanual histórica do 18,3% nas emisións do transporte, debido ás restricións na mobilidade motorizada derivadas da COVID-19.

A aceleración da transición enerxética, a través tanto da redución da demanda como dun crecemento socioambientalmente adecuado das enerxías renovables, segue a ser a principal vía para afondar na redución de emisións de gases causantes de cambio climático.

O 70,7% das emisións están ligadas á transformación e o consumo de enerxía fósil. E catro dos cinco maiores emisores industriais pertencen ao sector enerxético, sendo a central de ciclo combinado a gas fósil das Pontes (Endesa) a maior fábrica galega de cambio climático en 2021.

as-emisions-de-gases-de-efecto-invernadoiro-en-galicia-1990-2020-2Descarga
Repercusión en medios

Radiografía das emisións de gases de invernadoiro en Galicia durante os últimos 30 anos. Galicia confidencial.

Observatorio Galego de Acción Climática: “La Xunta no hace prácticamente nada para reducir emisiones”. eldiario.es.

As emisións de gases de efecto invernadoiro descenderon en 36% entre 1990 e 2020, mais segue sen ser suficiente. Nós diario.

Redes sociais

A estratexia climática de Repsol non cumpre o Acordo de París

Repsol é a maior petroleira española. Propietaria da refinaría da Coruña, gábase de “liderar a transición enerxética”. Porén, o seu compromiso climático está moi lonxe de se aliñar coa limitación do quecemento global a 1,5 ⁰C, a meta máis ambiciosa do Acordo de París.

Oilchange  vén de actualizar o seu “Big oil reality check”, no que avalía os plans climáticos de Repsol e outras sete grandes compañías de petróleo e gas dos EUA e Europa.

Nin Repsol nin o resto das petroleiras aproban o exame de Oilchange baseado en dez criterios relacionados coa ambición, a integridade e a sensibilidade social do seu compromiso climático real.

Como se observa na seguinte táboa, as compañías estadounidenses (Chevron, Exxon Mobil) saen peor paradas que as europeas, mais estas seguen moi lonxe dun bo desempeño. Repsol non é unha excepción.

Repsol continúa a explorar novos xacementos e a impulsar novos proxectos de extracción. Prevé (non persegue) que a súa produción media de hidrocarburos durante esta década sexa só un 15% inferior á de 2019. E, por suposto, non  fixou un ano, nin trazou un plan, para abandonar totalmente o petróleo e o gas. 

O compromiso Cero Emisións Netas en 2050

Para vender unha aparente conciliación entre a excesiva extensión do seu negocio fósil  e un suposto compromiso  climático aliñado co Acordo de París, Repsol asumiu un obxectivo de cero emisións netas en 2050.

A trampa comeza no propio enunciado do obxectivo, pois non se refire a emisións brutas senón a netas (brutas menos absorcións). Ademais non se formula en termos absolutos senón aplicado a un indicador de intensidade de carbono. Este considera as emisións dos negocios operados por Repsol (incluídas as refinarías) pero exclúe boa parte das emisións asociadas ao uso de produtos do petróleo e gas comercializados. Dentro destes, só contabiliza os que procesa a partir da súa produción propia de petróleo e gas.

Repsol pretende reducir a intensidade de carbono só un 28% en 2030 e até un 80-90% en 2050. A porcentaxe restante compensaríase mediante proxectos de captura e almacenamento de  CO2 (desenvolverá un en Indonesia nesta década) e sumidoiros (plantacións forestais). Oilchange entende que as compensacións só deberían aplicarse a sectores onde é imposíbel lograr emisións cero (como o agrogandeiro) mais non ao enerxético.

Outra debilidade do compromiso de emisións cero de Repsol é que pode computar como redución de emisións as evitadas por unha central de gas se a súa xeración substituír electricidade procedente de carbón.

Sen plan de transición xusta

Repsol carece dun plan de transición xusta, acordado cos poderes públicos e cos sindicatos, que protexa os traballadores e traballadoras e comunidades afectadas polo declive do seu negocio  fósil, que pretende atrasar ben máis do que sería climaticamente necesario pero que será inevitábel.

No noso país, a Confederación Intersindical Galega (CIG) está a reclamar a unha transición xusta para a refinaría da Coruña, se cadra alarmada polo repentino peche por parte da Galp da refinaría de Matosinhos (Porto) en abril de 2021, a máis próxima a Galicia. A CIG semella pretender unha aceleración dos plans da propia empresa a prol de “combustíbeis alternativos”

A refinaría de Repsol da Coruña é o maior centro transformador de enerxía de Galicia e un grande emisor de GEI.

Repsol pretende converter as súas refinarías en “hubs multienerxéticos”, con espazo para transformar residuos en biocombustíbeis ou fabricar combustíbeis sintéticos, opcións non exentas de problemas e menos vantaxosas que o decrecemento do consumo e a electrificación. Mais só prevé diminuír o procesamento de petróleo nas súas refinarías un 10% ao remate da presente década, con respecto a 2019.    

Canto á electrificación, semella moi evidente o interese de Repsol por freala, dado o limitado peso das renovábeis eléctricas no seu negocio, aínda que busca multiplicar por 12 a súa capacidade de produción en 2022-2030, até 20 xigavatios (GW), a maioría a instalar fóra de España. No estranxeiro tamén localiza toda a súa extracción de hidrocarburos.

Urxe un descenso rápido e planificado da extracción de enerxía fósil

Repsol e o resto das petroleiras fan ouvidos xordos á necesidade urxente de diminuír aceleradamente a extracción de petróleo, gas e carbón para evitarmos un  quecemento superior a  1,5 ⁰C.

Non só hai que renunciar á abertura de novos xacementos ou minas. Oilchange, baseándose na ciencia,  lembra que queimar todo o petróleo, gas e carbón dispoñíbel nas explotacións xa desenvolvidas, afastaríanos moito de lograr, mesmo cunha probabilidade de só o 50%,  a meta dos 1,5 ⁰C.

Análise de Oil Change International baseada en datos de Rystad Energy, Trout et al. 2022, IPCC, IEA, e Global Carbon Project.
As estimacións dos orzamentos de carbono son para o comezo de 2022.